سروسامان دادن (سوی) در سورۀ انفطار و مقایسه با رویکردهای روانشناختی

بسم الله الرحمن الرحیم

شماره ردیف	شماره آیه- نام سوره – شماره سوره	عین کلمه^ء موضوع به کار رفته در آیه	شماره^ء آیه^ء ابتدای سیاق شماره^ءآیه^ء انتهای سیاق	تعداد آیات هر سیاق
3	7 – انفطار- 82	فسواک	1-19	19

شماره ردیف

شماره آیه- نام سوره – شماره سوره

عین کلمه^ء موضوع به کار رفته در آیه

شماره^ء آیه^ء ابتدای سیاق

شماره^ءآیه^ء انتهای سیاق

تعداد آیات هر سیاق

3

7 – انفطار- 82

فسواک

1-19

19

ردیف 3 : 7 – انفطار- 82

الَّذِي خَلَقَكَ فَسَوَّاكَ فَعَدَلَكَ ٧

خدا انسان را در خلقتی دقیق، متعادل، و با ساختاری قابل اعتماد و آراسته پدید آورد (خَلَقَکَ = به وجود آورد، فَسَوَّاکَ = آراست، تنظیم کرد، متناسب ساخت و فَعَدَلَکَ = متعادل ساخت، توازن جسمی و روانی بخشید.)

آیات بعد

فِي أَيِّ صُورَةٍ مَا شَاءَ رَكَّبَكَ ٨ كَلَّا بَلْ تُكَذِّبُونَ بِالدِّينِ ٩ وَإِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ ١٠ كِرَامًا كَاتِبِينَ ١١ يَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ ١٢ إِنَّ الْأَبْرَارَ لَفِي نَعِيمٍ ١٣ وَإِنَّ الْفُجَّارَ لَفِي جَحِيمٍ ١٤ يَصْلَوْنَهَا يَوْمَ الدِّينِ ١٥ وَمَا هُمْ عَنْهَا بِغَائِبِينَ ١٦ وَمَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الدِّينِ ١٧ ثُمَّ مَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الدِّينِ ١٨ يَوْمَ لَا تَمْلِكُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَيْئًا وَالْأَمْرُ يَوْمَئِذٍ لِلَّهِ ١٩

در آیه‌ی 8 شکل‌گیری انسان در صورتی خاص، با اراده‌ی الهی بیان می‌شود.
یعنی تنوع ظاهری/درونی انسان‌ها بخشی از نظام آفرینش است.
در آیات 9 تا 12 انکار روز جزا و وجود ناظران دقیق (کراماً کاتبین) بیان می‌شود.
گویا انسان با آن خلقت دقیق، نباید مغرور و غافل باشد؛ زیرا تمام رفتارهایش ثبت می‌شود.
آیات 13 تا 16 به تقسیم نهایی: ابرار در نعیم / فجّار در جحیم می‌پردازد.
گویا بر اساس انتخاب‌های اخلاقی در زندگی، نتیجه‌ی نهایی در قیامت رقم می‌خورد.
آیات 17 تا 19 ت بر عظمت روز قیامت؛ و نفی مالکیت و سلطه فرد بر دیگری در آن روز تأکید دارند.
در کل این آیات بیان می‌کند انسان با آراستگی و تعادل، به‌سوی انتخاب‌گری هدایت شده است، اما برخی دچار غرور و انکار می‌شوند و نتیجه آن را در قیامت خواهند دید.

آیات قبل

إِذَا السَّمَاءُ انْفَطَرَتْ ١ وَإِذَا الْكَوَاكِبُ انْتَثَرَتْ ٢ وَإِذَا الْبِحَارُ فُجِّرَتْ ٣ وَإِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ ٤ عَلِمَتْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ وَأَخَّرَتْ ٥ يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ

آیات 1-4 به وقایع قیامت: فروپاشی نظم کیهانی، فَوَران دریاها، و آشکار شدن قبور می‌پردازد.
هر نفس تمام اعمال گذشته و آینده‌اش را آگاهانه بازبینی خواهد کرد (آیه‌ی 5).
تو که از مهربانی خدا برخورداری، چرا مغرور و غافل شده‌ای؟ (آیه‌ی 6)
این آیات بیان می‌کنند انسان در قیامت با خود حقیقی‌اش مواجه می‌شود، پس غفلت از این تعادل و آراستگی نوعی «خودفریبی» است.

جمع‌بندی مفهومی از آیه و سیاق آن:

خلق کرد، آراست، متعادل ساخت	خالق
آزاد، آگاه، اما در خطر خودفریبی	انسان
آگاهی نهایی، بازخوانی اعمال، فقدان سلطه‌ی انسان بر دیگری	قیامت

تطبیق با رویکردهای روان‌شناسی

گشتالت‌درمانی

رویکردی پدیدارشناختی و وجودی که تأکید دارد بر:

آگاهی «اینجا و اکنون»
تمام‌نگری (کل فرد، نه فقط نشانه‌ها)
پذیرش تجربه، مسئولیت‌پذیری، تمامیت وجودی

نقاط مشترک بین سوره انفطار و گشتالت:

توضیح	آیه مرتبط	مؤلفه گشتالت
«فسوّاک فعدَلَک» ← توازن، تناسب، یکپارچگی خلقت	آیه ۷	تمام‌نگری انسان
آگاهی از کارهای گذشته و آینده؛ ناظران کراماً کاتبین	آیه ۵، ۱۰–۱۲	مسئولیت اعمال
روزی که نفس به همه چیز آگاه می‌شود	آیه ۵	خودآگاهی لحظه‌ای
چرا با ربّ کریم، مغرور شدی؟ آگاهی را به تأخیر نینداز	آیه ۶	خروج از غفلت
شکل‌گیری منحصر به فرد هر انسان با حکمت الهی	آیه ۸	رابطه کل با جزء

سایر رویکردهای روان‌شناختی و تطابق:

توضیح	رویکرد
تأکید بر اختیار، قیامت، مسئولیت فردی	وجودی
آگاهی، تمام‌نگری، در لحظه بودن و پذیرش خود	گشتالت
مفاهیم ثبت افکار و اعمال، بازنگری درونی	شناختی
ارزش‌مندی خلقت انسان، اما هشدار نسبت به سقوط	انسان‌گرا
جنبه‌های ساختار شخصیتی کمتر دیده می‌شود	تحلیل رفتار متقابل