از ماجراهای قصار شکاف؛ این قسمت: بُخل، جُبن و فقر سه مرض روحی و اجتماعی
سلام. قصار شکاف هستم.
حالا که تو هفته‌ی بزرگداشت معلم و استاد هستیم، شایسته است که از محضر امام علی علیه‌السلام یک حکمت دیگر بخوانیم.
قبل از پرداختن به حکمت سوم از امام علی علیه‌السلام چند خط از تجربه‌ی تدبر خودم در آیات شفا در قرآن می‌نویسم.
در آیات شفا و آیات رکوعی مربوطه من متوجه شدم که :
خدا در آیات شفا خیلی با امراض جسمانی کار ندارد.
خدا بیشتر در کار تربیت و پرورش و شفای بندگانش از امراض روحی مانند کفر، شرک و این گونه موارد است.
بیشترین نام خدا هم در این آیات رب بود.
با این توضیحات من وقتی حکمت‌های امام علی علیه‌السلام را می‌خوانم احساس می‌کنم در حضور استاد، حکیم و طبیبی هستم که می‌خواهد جانم را از امراض روحی شفا دهد.
حالا متن و ترجمه‌ی حکمت را با هم بخوانیم:
الْبُخْلُ عَارٌ، وَ الْجُبْنُ مَنْقَصَةٌ، وَ الْفَقْرُ يُخْرِسُ الْفَطِنَ عَنْ [حَاجَتِهِ] حُجَّتِهِ، وَ الْمُقِلُّ غَرِيبٌ فِي بَلْدَتِهِ.
بخل، ننگ است و ترس، نقص است و تنگدستى، زبان زيرك را از بيان حجتش بر بندد و بينوا در شهر خود غريب است.
امام علی علیه‌السلام در این حکمت از سه نقطه ضعف اخلاقی و اجتماعی نام می‌برد و به اختصار در یک کلمه یا عبارت کوتاه اثرش را هم بیان می‌کند.
بُخل
در واژه‌یاب بُخل به معنی بخیل بودن؛ زفتی و خست یاد شده است. در ضرب‌المثل هم می‌خوانیم آدم بخیل “نه خود خورد نه کس دهد، گنده کند به سگ دهد”. اگر بخواهیم سرچ و جستجو کنیم شاید مطالب زیادی در شماتت بُخل پیدا کنیم اما آیا به گویاییِ بخل ننگ است خواهند شد؟
جُبن (ترس)
در مذمت ترس هم سخن‌های بسیار گفته شده است. ضرب‌المثل‌هایی هم چون “از ترس گدایی، یک عمر گدایی” و “ترس برادر مرگ است” را شاید شنیده باشیم.
در جریان بیماری چون کرونا به گمان بنده آن‌چه که به مردم آسیب زد بیشتر از ناحیه‌ی ترس و وحشت ایجاد شده بود. در نظریه‌های گوناگون روانشناسی هم اضطراب و ترس عامل و تشدید کننده‌ی بسیاری از بیماریهای روحی و جسمی بیان شده است. اینجا هم امام علی علیه‌السلام با یک کلمه تکلیف ترس و جبن را مشخص می‌کند و از آن به عنوان نقص نام می‌برد.
فقر
در مورد فقر هم بسیار شنیدیم مثلن فقر از هر دری بیاید ایمان از آن در بیرون می‌رود، اما امام علی علیه‌السلام در یک عبارت از اثر فقر بر عزت نفس و اعتماد به نفس فرد پرده برداشته است. امام می‌فرماید:
تنگدستى، زبان زيرك را از بيان حجتش بر بندد.
و امام این جمله را با عبارت دیگری این گونه تکمیل می‌کند:
و بينوا در شهر خود غريب است.
مطلب مرتبط:
بدون دیدگاه