دست‌‌یابی به موفقیت تحول‌گرا؛ بخش سوم سطح پنجم تاب‌آوری

همه‌ی ما در یک محیط دائماً در حال تغییر زندگی می‌کنیم. ما می‌توانیم به واسطه‌ی انکار، مقاومت و پیکار با فرایندهای تغییرپذیر، زندگی خود را دشوار سازیم و یا می‌توانیم خود را با این تغییرات منطبق نماییم. این موضوع به انتخاب ما بستگی دارد. با پذیرش این‌که تغییرات به طور مداوم زندگی ما را تحت تأثیر قرار می‌دهند و انواع مختلف انرژی دائماً پیرامون ما جریان دارند، قادریم خود را از طوفان‌های سهمگین مصون سازیم. زمانی که انتخاب می‌کنیم با جریان انرژی‌های متغیر همراستا باشیم، غالباً به واسطه‌ی تصمیم‌گیری در مورد اینکه به چه شیوه‌هایی رفتار کنیم و یا رفتار نکنیم نتایج خوبی به دست می‌آوریم. توانایی ذاتی ما در یادگیری روش‌های جدید تعامل با جهان، می‌تواند ما را به سمتی رهنمون سازد تا در مواقع تغییرات شدید بتوانیم خود را با مهارت رهبری نمائیم و بتوانیم از این سفر و کاوش لذت ببریم.

علت تاب‌آور نبودن تمام افراد

بسیاری از بزرگسالان توانایی‌های ذاتی تاب‌‌آوری خود را در طول دوران کودکی از دست داده‌اند. آنها عادت کرده‌اند خود را با جهان تغییرات بسیار آهسته، موقت و نادر که اغلب توسط اولیاء امر کنترل می‌گردد منطبق نمایند.

در سال‌های اخیر جهان از با ثبات  و امن بودن به جهان بی‌ثبات، غیر قابل پیش‌بینی و مختل کننده‌ی زندگی تغییر کرده است. برای افرادی که خود را با جهان بدون تغییر منطبق نموده‌اند، این تغییرات می‌تواند ناعادلانه تلقی گردد. تغییرات مداوم و سریع می‌تواند موجب از بین رفتن قدرت مالی، روابط افراد و سلامت افرادی گردد که آمادگی مقابله مناسب با این تغییرات را ندارند. یکی از نتایج مثبت تلاطم‌های اخیر این است که هر روز تعداد زیادی از افراد که همانند کودکان خوب پرورش یافته بودند، برای توجه به توانایی‌های ذاتی تاب‌آوری خود که از آن بی‌اطلاع بوده‌اند قید و بندهای عاطفی محدود کننده خود را از هم می‌گسلند. افراد در حال تخلیه کردن ذهن خود از واقعیت‌های مورد توافق همگان درباره‌ی استرس هستند و اغلب آنچه را که مسئولان و کارشناسان می‌گویند زیر سؤال می‌برند.

تبدیل شدن به یک انسان دارای تاب‌آوری بالا

الف- از – به 

ب- بودن به شدن

ج- تقبل اجتماعی به تعلق خاطر اجتماعی

فهم تاب‌آوری نیازمند بررسی نیت مشاهده‌کننده و روش‌های اندازه‌گیری

چرا زمان زیادی طول کشیده است تا رشته روان‌شناسی شروع به مطالعه تاب‌آوری نماید؟ چرا رشته‌ی روان‌شناسی فاقد مفاهیم و معانی کافی برای تشریح ماهیت منحصر به فرد، پیچیده و هم‌افزای افراد تاب‌آور است؟

روان‌شناسی در صد سال ابتدایی خود، تحت تأثیر تقلیل‌گرایی علمی قرار داشت. برای همین نظریه‌های روان‌شناسی سعی نکرده‌ بودند انسان را به عنوان یک موجود پیچیده و از نظر روانی بزرگتر از نظریه مفهوم‌سازی نمایند.

به دو دلیل فهم تاب‌آوری نیازمند بررسی مشاهده کننده و روش‌های اندازه‌گیری است:

اول افراد بسیار تاب‌آور دارای رفتارهای بالقوه زیادی هستند و می‌توانند به سرعت از آنها استفاده نمایند. اقدامات، احساسات و اظهارات آنها تا زمانی که درگیر یک موقعیت خاص نگردند به وجود نمی‌آید و نمیتوان پیشاپیش آنها را پیش بینی نمود.

روان شناسی سنتی بر مبنای این باور بود که آزمون‌های معتبر علمی می‌توانند صفات شخصیتی افراد را تعیین نمایند. علاوه بر این می‌توان این صفات را در هر زمانی که آن افراد مورد آزمون یا مشاهده مجدد قرار گیرند مشاهده نمود. روان شناسی تاب‌آوری بیان می‌کند ممکن است این امر در مورد افرادی که در اغلب موقعیتها شیوه‌های معینی از تفکر و اقدامات به نمایش می‌گذارند صحیح باشد، لیکن اقدام و رفتار انسانهای تاب‌آور در هر موقعیت انعکاسی از ماهیت همان موقعیت است و در موقعیتهای مختلف کاملاً متفاوت است. به علاوه عوامل تغییر تجارب گذشته و نیز سرزندگی افراد تاب آور موجب می‌شود حتی رفتار فعلی آنان با رفتارهای قبلی آنها در موقعیتهای مشابه نیز متفاوت باشد.

دوم روان شناسان و روان پزشکان تاکنون نقش انتظارات خود را – که از افراد مورد مطالعه تاثیر می‌پذیرد- مورد بررسی قرار نداده اند زمانیکه روان شناسان بالینی و روان پزشکان به دنبال یافتن نشانه‌هایی از بیماری روانی، اختلال و یا آسیب های عاطفی ،بودند، نشانه های این بیماری ها را کشف کردند.

اخيراً اغلب روان شناسان متوجه شده‌اند زمانی که با انتظارات مثبت به جستجوی مهارتهای مناسب مقابله‌ای تاب آوری و رشد پس از مصیبت می‌پردازند آنها را خواهند یافت. این ویژگی‌های رفتاری همیشه در انسانها وجود داشته است. چنین تواناییهایی مورد انکار محققان قرار می‌گرفت زیرا این تواناییها در محیطهای کنترل شده علمی قابل مشاهده و آزمون نبود. تحقیقات حوزه روان شناسی تاب‌آوری موجب گردید روانشناسان به مطالعه یک شیوه جدید و معتبر در مورد بررسی چگونگی واکنش افراد به مصائب بپردازند. این تحقیقات بیان می‌کند نمی‌توان از طریق روشهای سنتی، علمی و تقلیل گرایانه به شناخت جامعی از انسان دست یافت.

سیستم‌های خودسازماندهی شده و پیچیده در تاب‌آوری

زمانی که سلولهای جنین تغییر می‌کنند این سلولهای جدید به گونه ای رفتار می‌کنند که گویی می‌دانستند سلولهای پیشین به چه نحوه رفتار کرده‌اند. این دانش سلولهای جدید نسبت به سلولهای پیشین موجب می‌شود که آنها به گونه‌ای مطابق با نیازهای اندام نهایی رفتار نمایند. توسعه جنین‌ها بیشتر از آنکه تحت تأثیر ساختار فیزیکی کرومزوم‌هایش باشد، تحت تاثیر حالت کلی اندام کامل آتی است.

در تاب‌آوری هم فرد می‌تواند از طریق یادگیری مستمر و بهترین عمل در شرایط مختلف به تاب آوری بالایی دست یابد. فرد از طریق یک فرآیند غایت انگارانه  می‌تواند نسخه منحصر به فرد تاب آوری خود را توسعه دهد. این نکته تشریح می‌کند چرا تئوریهای روان شناسی بسیار تقلیل یافته در توسعه سلامت روانی، بسیار ناکارآمد هستند.

همچنین زمانی که تقاضای بیرونی بیشتر از توانایی شما جهت تعامل و مقابله موثر با محیط باشد به نقطه‌ی انشعاب رانده خواهید شد، نقطه‌ای که زندگی شما هیچگاه مشابه آن نخواهد بود. اگر قادر باشید تاب‌آوری نموده و از اضمحلال خود جلوگیری کنید، شما پس از این تجربه یک فرد متفاوت بهتر و اثر بخش‌تر خواهید بود. تغییرات در کارکرد مغز و ذهن شما می‌تواند درهر سنی اتفاق بیفتد. اخیراً روان شناسان پی برده اند ذهن انسان در تمام دوره های زندگی توانایی سازماندهی مجدد را دارد. وقتی شما با استفاده از دانش جدید ارتباطی متقابل بین جسم، احساس و تفکر خود به وجود آوردید، قادرید سلامتی مطلوب و انرژی خود را در چالش‌های طولانی مدت و دشوار حفظ نمایید. زمانی که به ظرفیتهای درونی خود که قبلاً مورد استفاده قرار نمی‌گرفت اجازه شکوفایی دهید در تعامل با موقعیتهای مشابه آتی تبدیل به فردی قوی‌تر خردمندتر پیچیده تر و ماهرتر خواهید شد.

اصل عدم قطعیت  را می‌توان در افراد تاب‌آور مشاهده کرد. افراد تاب آور و هم افزا می‌توانند ترکیب متنوعی از تفکر و واکنش انتخاب نمایند. آنها هم می‌توانند خوشبین باشند و هم بدبین، هم خودانگیزش باشند و هم فرمانبردار، هم وظیفه مدار باشند و هم رابطه مدار. آنها می‌توانند انتخاب کنند که به یک شیوه‌ی خاص یا به شیوه‌ی مخالف آن و یا به هر دو شیوه احساس تفکر و عمل نمایند.

 در اغلب موارد افراد تاب آور سریعاً آنچه را که باید انجام دهند انجام می‌دهند. شیوه های متنوع، پرشمار و متضاد آنها نقش بالقوه دارد. برای مثال توانایی آنها در مثبت گرایی و یا منفی گرایی زمانی بروز می‌کند که درگیر موقعیتی شوند که نیازمند استفاده از این توانایی‌هاست آنها در صورت نیاز می‌توانند از هرکدام از این تواناییها و یا هر دوی آنها استفاده کنند. در حال حاضر بسیاری از افراد به دنبال یک زندگی یکنواخت باثبات و دارای تغییر اندک هستند.

  در حال حاضر بسیاری از افراد به دنبال یک زندگی یکنواخت، باثبات و دارای تغییر اندک هستند، از این‌رو به نظرغیر منطقی است بپذیریم یک سیستم زنده‌ی پیچیده برای عمل در سطح بهینگی نیازمند حالت عدم تعادل دائمی است.  اما باید بدانیم برای انسانها، تغییرات دائمی امری لازم و مطلوب تلقی میگردد عدم وجود تغییر و فعالیتهای اندک منجر به زوال خواهد شد.

به علاوه عدم تعادل به صورت نامنظم این فرصت آفرینی برای سیستم زنده به وجود می‌آورد تا بتواند فی البداهه خود را سازماندهی مجدد نموده و به سیستمی متفاوت و پیچیده تر از قبل تبدیل شود. با این تغییرات، سیستم زنده مطابقت بیشتری با محیط حوزه فعالیت خود دارد. این نکته با این اظهارات مبنی بر اینکه افراد تاب آورروز به روز بهتر می‌شوند مطابقت دارد. زیرا آنها با جهان پیرامونی مانند کودکانی کنجکاو برخورد می‌کنند. در جهان تجارت، تلاش برای تعامل با تغییرات مداوم موجب گردیده تا شرکتها مدلهای تجاری خود را تغییر دهند. تعدادی از شرکتها فرایند تاب‌آوری و اصول سیستمهای خود سازماندهی در فعالیتهای خود تعبیه کرده اند. این امر بیان می‌کند در دنیای مملو از تغییرات مستمر چرا یک فرد تاب آور گزینه مناسب تری برای استخدام است.

شیوه قدیم و جدید بقاء

افراد پیچیده، تاب آور و هم افزا همواره کنجکاو هستند تا در مورد شیوه های نوین یادگیری و انجام امور جستجو نمایند. آنها با نگه داشتن خود در حالت ملایم عدم تعادل ثبات عاطفی و روانی خود را حفظ می‌کنند. آنها نسبت به دریافت و پردازش ورودیهای جدید باز هستند، امور بی ارزش را نادیده گرفته یا آنها را کنار می‌گذارند و به سمت تجربه های بعدی حرکت می‌نمایند. بنابراین دردریافت و پردازش امور در حال وقوع متبحر میشوند. آنها قادرند تغییرات غیر منتظره و مختل کننده‌ی زندگی را بپذیرند و آنان را به رویدادهای مطلوب تبدیل سازند.

یافته‌های رشته فیزیک نوین آموزه‌های اندیشمندان باستان و روان شناسی جدید تاب آوری همه با هم مطابقت دارند. ما از بدو تولد این توانایی را داریم تا چگونگی تعامل با تغییرات مداوم و مختل کننده را به آسانی و به شکل طبیعی بیاموزیم و بدانیم تغییرات دائمی برای ما امری ضروری و مطلوب تلقی می‌گردد. زمانی که نمیدانیم قرار است چه کاری انجام دهیم اگر با کنجکاوی با شرایط جدید برخورد نموده و جهت بهبود شرایط با محیط تعامل نماییم به سطوح بالای تاب آوری دست خواهیم یافت.

فعالیت توسعه تاب‌آوری

به نظر شما ورود به شرایط جدید هنگامی که ندانید چه اقدامی انجام خواهید داد چه مزایایی به دنبال خواهد داشت؟

منبع: کتاب مزایای تاب‌آوری  دکتر ال سیبرت – پژوهش روزگار

مطلب مرتبط:

تسلط بر چالش‌های جدی تاب‌آوری؛ بخش دوم سطح پنجم تاب‌آوری