در کلاس رویکردهای نوین مشاوره در توان‌بخشی استاد از گشتالت و گشتالت درمانی می‌گوید. از قطب‌های موجود در نظریه‌ی گشتالت. از قطب‌های گشتالتی که در اشعار مولوی و حافظ وجود دارد. مثلاً غزل 21 بیتی مولوی که با بیت زیر شروع می‌شود پر است از این قطب‌ها:
مرده بُدم زنده شدم گریه بُدم خنده شدم
دولت عشق آمد و من دولت پاینده شدم
از علامه طباطبائی هم جمله‌ای نقل می‌کند که در کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم خوانده است:
«هر چیزی که شما ادراک می‌کنید ما به ازایش را باید قبلش در درون خود درک کرده باشید.»
استاد می‌گوید جمله‌ی فوق را زمانی درک کردم که نظریه‌ی گشتالت و گشتالت درمانی برایم کامل جا افتاد.
پیش از کلاس از استاد پرسیده‌ام که با چه کلیدواژه‌ای می‌توان خویشتن‌سازی را در قرآن مطالعه کرد. استاد در کلاس از سوره‌ی یاسین مثال می‌زند که خدا فرموده است :
« سُبْحَانَ الَّذِي خَلَقَ الْأَزْوَاجَ كُلَّهَا مِمَّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ وَمِنْ أَنْفُسِهِمْ وَمِمَّا لَا يَعْلَمُونَ ﴿۳۶﴾ پاك [خدايى] كه از آنچه زمين مى روياند و [نيز] از خودشان و از آنچه نمى دانند همه را نر و ماده گردانيده است (۳۶).»
استاد عزیزم دکتر سید جلال یونسی هم تحصیلات حوزوی دارند و هم دکترای روانشناسی از انگلستان. تصور کنید من که عاشق تدبر در قرآنم و درس‌های تدبر در قرآن را دوست دارم چقدر ازاین کلاس استاد لذت می‌برم.
تا شب می‌خواستم یادداشتی درباره‌ی کلاس استاد بنویسم که نشد. شب یاد کلاس استاد افتادم و با هوش مصنوعی پرپلکسیتی چند تا گفت‌و گو ترتیب دادم که تیتر بندی شده اینجا می‌آورم:
می‌شه درباره‌ی قطب‌های نظریه گشتالت توضیح بدی و بگی اصطلاح انگلیسی‌اش چیه ؟
نظریه گشتالت (Gestalt Theory) یک مکتب روانشناسی است که بر ادراک و رفتار انسان به عنوان یک کل تأکید دارد. این نظریه در اوایل قرن بیستم توسط روانشناسان آلمانی مانند ماکس ورتایمر، ولفگانگ کهلر و کورت کافکا توسعه یافت. واژه “گشتالت” به معنای “شکل” یا “الگو” است و به این ایده اشاره دارد که کل یک سیستم بیشتر از مجموع اجزای آن است.
اصول نظریه گشتالت
نظریه گشتالت شامل چندین اصل اساسی است که نحوه ادراک انسان را توضیح می‌دهد:
- پراگنانز : (Prägnanz) تمایل به درک اشیاء در ساده‌ترین و منظم‌ترین شکل ممکن.
- شباهت (Similarity): اشیاء مشابه بر اساس ویژگی‌هایی مانند رنگ یا اندازه با یکدیگر گروه‌بندی می‌شوند.
- مجاورت (Proximity): اشیاء نزدیک به هم به عنوان یک گروه درک می‌شوند.
- تداوم (Continuity): عناصر چیده شده بر روی یک خط یا منحنی به هم مرتبط دیده می‌شوند.
- بستار (Closure): ما تمایل داریم تا اطلاعات ناقص را تکمیل کنیم تا یک شکل کامل را درک کنیم.
قطب‌های نظریه گشتالت
در روانشناسی گشتالت، مفهوم **قطب‌ها** به دو جنبه متضاد در شخصیت و رفتار انسان اشاره دارد. یکی از معروف‌ترین این قطب‌ها، **ارباب و برده** است که توسط فریتز پرلز معرفی شده است. ارباب نمایانگر وجدان و بخش پرهیزکار شخصیت است، در حالی که برده نمایانگر جنبه‌ای است که به طور غیرمستقیم از دستورات ارباب اطاعت می‌کند. این دو قطب نشان‌دهنده تنش‌های داخلی و چالش‌های روانی هستند که فرد با آن‌ها مواجه است.
نظریه گشتالت نه تنها در روانشناسی بلکه در زمینه‌های مختلفی مانند طراحی، آموزش و مشاوره نیز کاربرد دارد، زیرا بر اهمیت ادراک کل‌نگر تأکید می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه افراد دنیای خود را سازماندهی و معنا می‌کنند.
قطب‌های نظریه گشتالت چگونه در درمان‌های روانشناسی استفاده می‌شوند
نظریه گشتالت در درمان‌های روانشناسی، به ویژه در **گشتالت درمانی**، با تأکید بر خودآگاهی و زندگی در زمان حال، به مراجعین کمک می‌کند تا با احساسات و تجربیات خود به طور مستقیم و فعال مواجه شوند. این رویکرد بر اساس اصول خاصی طراحی شده است که در زیر به آن‌ها اشاره می‌شود:
استفاده از قطب‌ها در گشتالت درمانی
- تمرکز بر زمان حال
گشتالت درمانی بر این اصل استوار است که مراجعین باید بر آنچه در حال حاضر اتفاق می‌افتد تمرکز کنند. این رویکرد به جای بررسی عمیق تجربیات گذشته، افراد را تشویق می‌کند تا احساسات و واکنش‌های خود را در لحظه شناسایی و ابراز کنند.
- مسئولیت‌پذیری شخصی
در این نوع درمان، مراجعین یاد می‌گیرند که مسئولیت احساسات و رفتارهای خود را بپذیرند. استفاده از جملات «من» به جای جملات غیرمستقیم، به افراد کمک می‌کند تا احساسات خود را بهتر شناسایی و بیان کنند.
- ادغام ذهن و بدن
گشتالت درمانی به ارتباط بین احساسات، افکار و بدن توجه دارد. مراجعین تشویق می‌شوند تا احساسات خود را در بدنشان شناسایی کنند و با آگاهی از این احساسات، آن‌ها را پردازش کنند.
- تکنیک‌های خلاقانه
درمانگران از تکنیک‌های خلاقانه‌ای مانند صندلی خالی و دیالوگ‌های خیالی استفاده می‌کنند تا مراجعین بتوانند با جنبه‌های مختلف خود و روابطشان مواجه شوند. این تکنیک‌ها به افراد کمک می‌کند تا تجربیات منفی را بازنگری کرده و از زوایای جدیدی ببینند.
- افزایش خودآگاهی
هدف نهایی گشتالت درمانی افزایش خودآگاهی است. مراجعین با شناسایی الگوهای رفتاری منفی و چالش‌های درونی خود، می‌توانند به رشد شخصی دست یابند.
این رویکرد نه تنها برای درمان اختلالات روانی مانند اضطراب و افسردگی مؤثر است، بلکه در حل مسائل عمیق‌تر مانند هویت و روابط بین فردی نیز کاربرد دارد.
شما درباره‌ی نظریه گشتالت گفتید که این نظریه در اوایل قرن بیستم توسط روانشناسان آلمانی مانند ماکس ورتایمر، ولفگانگ کهلر و کورت کافکا توسعه یافت. پس پرلزها و گودمن کجای داستانند؟
فریتز پرلز و پل گودمن در توسعه‌ی **گشتالت درمانی** نقش مهمی ایفا کردند، که به‌عنوان یک رویکرد مستقل در روان درمانی شناخته می‌شود. این رویکرد در دهه 1940 توسط پرلز و همسرش لورا پرلز شکل گرفت و به عنوان یک جایگزین برای روانکاوی سنتی معرفی شد.
نقش فریتز پرلز
فریتز پرلز، بنیان‌گذار گشتالت درمانی، تحت تأثیر نظریات مختلف روانشناسی، به ویژه نظریه‌های وجودی و پدیدارشناختی، این روش را توسعه داد. او بر اهمیت آگاهی، انتخاب و مسئولیت فردی تأکید داشت و معتقد بود که افراد باید با تجربیات خود در زمان حال مواجه شوند تا بتوانند به رشد شخصی دست یابند.
نقش پل گودمن
پل گودمن نیز به عنوان یکی از همکاران اصلی پرلز در این زمینه شناخته می‌شود. او به توسعه نظریه‌های گشتالت درمانی کمک کرد و بر جنبه‌های انسانی و منحصر به فرد هر فرد تمرکز داشت. همکاری این دو نفر موجب شکل‌گیری رویکردی شد که بر تجربه‌های فردی و فرآیندهای ادراکی تأکید می‌کند.
تفاوت با نظریه گشتالت
در حالی که نظریه گشتالت به ادراک و شناخت کل‌نگر پرداخته و بر اصول کلی‌نگری تأکید دارد، گشتالت درمانی بیشتر بر روی فرآیندهای روانشناختی فردی و تجربیات شخصی تمرکز دارد. این دو مفهوم از نظر بنیادین متفاوت هستند، اما از نظر واژه‌ای به یکدیگر مرتبط‌‌اند.
در نتیجه، پرلز و گودمن با ایجاد گشتالت درمانی، ابعاد جدیدی از نظریه گشتالت را به عرصه روانشناسی اضافه کردند که بر روی سلامت روان و رشد فردی تأکید دارد.
آیا قطب‌ها توی گشتالت درمانی هم استفاده می‌شن؟
بله، قطب‌ها در گشتالت درمانی به طور مؤثری مورد استفاده قرار می‌گیرند. این رویکرد درمانی به مراجعین کمک می‌کند تا با جنبه‌های مختلف شخصیت خود و احساسات مرتبط با آن‌ها آشنا شوند. در زیر به چگونگی استفاده از قطب‌ها در گشتالت درمانی اشاره می‌شود:
استفاده از قطب‌ها در گشتالت درمانی
- شناسایی و درک قطب‌های شخصیتی
گشتالت درمانی به افراد کمک می‌کند تا دو جنبه متضاد (استاد یونسی خیلی با کلمه‌ی متضاد موافق نیست) یا «قطب» در شخصیت خود را شناسایی کنند، مانند احساسات مثبت و منفی یا جنبه‌های خودآگاه و ناخودآگاه. این شناسایی به مراجعین اجازه می‌دهد تا با تعارضات داخلی خود مواجه شوند و آن‌ها را بهتر درک کنند.
- تکنیک صندلی خالی
یکی از تکنیک‌های کلیدی در گشتالت درمانی، **صندلی خالی** است که به مراجعین اجازه می‌دهد تا با جنبه‌های مختلف خود یا دیگران گفتگو کنند. این تکنیک به آن‌ها کمک می‌کند تا احساسات و افکار مربوط به هر قطب را بررسی کرده و آن‌ها را به صورت مستقیم ابراز کنند.
- تمرکز بر زمان حال
گشتالت درمانی بر اهمیت زندگی در زمان حال تأکید دارد. مراجعین تشویق می‌شوند تا احساسات و تجربیات خود را در لحظه حاضر شناسایی کنند و مسئولیت آن‌ها را بر عهده بگیرند. این رویکرد به آن‌ها کمک می‌کند تا از الگوهای رفتاری منفی که ممکن است ناشی از تعارضات بین قطب‌های شخصیت باشد، رها شوند.
- افزایش خودآگاهی
این درمان به مراجعین کمک می‌کند تا آگاهی بیشتری از احساسات و رفتارهای خود پیدا کنند. با شناخت بهتر قطب‌ها، افراد قادر خواهند بود تا الگوهای فکری و رفتاری خود را تغییر دهند و به رشد شخصی دست یابند.
- ادغام ذهن و بدن
در گشتالت درمانی، ارتباط بین احساسات جسمانی و روانی مورد توجه قرار می‌گیرد. مراجعین یاد می‌گیرند که چگونه احساسات مختلف را در بدن خود شناسایی کرده و با آن‌ها ارتباط برقرار کنند، که این امر به ادغام بهتر قطب‌های شخصیت کمک می‌کند.
در مجموع، استفاده از قطب‌ها در گشتالت درمانی نه تنها به شناسایی و حل تعارضات داخلی کمک می‌کند، بلکه موجب افزایش خودآگاهی و رشد شخصی مراجعین نیز می‌شود.
آیا در گشتالت درمانی از اصول نظریه گشتالت یعنی پراگنانز، شباهت، مجاورت، تداوم و بستار استفاده می شود؟
در گشتالت درمانی، اصول نظریه گشتالت مانند **پراگنانز، شباهت، مجاورت، تداوم و بستار** به طور غیرمستقیم و در راستای افزایش آگاهی و خودشناسی مراجعین مورد استفاده قرار می‌گیرند. این اصول به شکل زیر در درمان گشتالت به کار می‌روند:
استفاده از اصول نظریه گشتالت در گشتالت درمانی
- پراگنانز (Prägnanz)
این اصل به سادگی و سازماندهی ادراکات اشاره دارد. در گشتالت درمانی، مراجعین تشویق می‌شوند تا تجربیات خود را به شکل ساده و واضح درک کنند. این کمک می‌کند تا احساسات و افکار پیچیده به صورت روشن‌تری بیان شوند و مراجعین بتوانند بر روی آن‌ها تمرکز کنند.
- شباهت (Similarity)
در این رویکرد، شباهت‌ها بین احساسات و تجربیات مختلف شناسایی می‌شوند. این شناسایی می‌تواند به مراجعین کمک کند تا الگوهای رفتاری خود را درک کنند و ببینند چگونه تجربیات مشابه بر رفتارهای آن‌ها تأثیر می‌گذارد.
- مجاورت (Proximity)
اصل مجاورت در گشتالت درمانی به ارتباطات نزدیک و تعاملات بین فردی اشاره دارد. درمانگران بر اهمیت روابط نزدیک تأکید می‌کنند و مراجعین را تشویق می‌کنند تا احساسات خود را در ارتباط با دیگران بررسی کنند.
- تداوم (Continuity)
این اصل به تمایل انسان‌ها برای ادراک یک خط یا الگوی پیوسته اشاره دارد. در گشتالت درمانی، مراجعین یاد می‌گیرند که چگونه تجربیات گذشته بر احساسات فعلی آن‌ها تأثیر می‌گذارد و این پیوستگی را درک کنند تا بتوانند با چالش‌های کنونی خود بهتر مواجه شوند.
- بستار (Closure)
اصل بستار به تمایل انسان‌ها برای تکمیل اطلاعات ناقص اشاره دارد. در گشتالت درمانی، مراجعین تشویق می‌شوند تا احساسات ناتمام یا کارهای ناتمام خود را شناسایی کرده و آن‌ها را تکمیل کنند. این امر به آن‌ها کمک می‌کند تا با احساسات خود مواجه شوند و از بار روانی آن‌ها رها شوند.
در مجموع، اصول نظریه گشتالت نه تنها به عنوان مبنای نظری بلکه به عنوان ابزارهایی عملی در گشتالت درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند تا به مراجعین کمک کنند تا با تجربیات خود بهتر ارتباط برقرار کنند و رشد شخصی داشته باشند.
سوالات مرتبط که پرپلکسیتی زیر این پست آورده بود:
چه تفاوت‌هایی بین گشتالت درمانی و سایر روش‌های درمانی وجود دارد؟
چگونه گشتالت درمانی به افزایش اعتماد به نفس و خودکارآمدی کمک می‌کند؟
آیا گشتالت درمانی برای همه افراد مناسب است؟
چه عواملی باعث انتخاب گشتالت درمانی توسط افراد می‌شوند؟
چگونه گشتالت درمانی به تشکیل گروه درمانی کمک می‌کند؟
چند تا از منبع‌هایی که پرپلکسیتی در این نوشته از آن‌ها استفاده کرده است:
[1] https://fa.wikipedia.org/wiki/گشتالت
[2] https://ravandarman.com/blog/gestalt-psychology/
[3] https://zehnaraclinic.com/روانشناسی-گشتالت-چیست؟/
[4] https://public-psychology.ir/1402/01/perls-theory/
[5] https://vofour.com/gestalt-psychology/
[6] http://edutechnology94.blogfa.com/post/79
[7] https://blog.faradars.org/اصول-نظریه-گشتالت/
[8] https://www.migna.ir/news/2059
[9] https://abadis.ir/fatoen/گشتالت/
[10]https://fa.wikipedia.org/wiki/اصول_گشتالت_در_طراحی
بدون دیدگاه